نگاهی به اوج‌گیری روابط دوجانبه ایران و روسیه در سال ۲۰۱۵
سال ۲۰۱۵ فرصت اوج‌گیری روابط ایران و روسیه در سطح دوجانبه و همگرایی منطقه‌ای است که توانست افزون بر ترسیم افق توسعه همکاری‌ها، دو کشور را به اتحاد مواضع و اقدامات در خاورمیانه برساند و تاثیرات عمیقی بر معادلات خاورمیانه از جمله راهکارهای رفع سیاسی بحران سوریه برجای بگذارد.
اهمیت دیدار پوتین با رهبر انقلاب ایران در سطح روابط دوجانبه، بین‌المللی و منطقه‌ای به گونه‌ای برای مسکو مهم بود که کاخ کرملین مقر ریاست جمهوری روسیه پس از پایان این مذاکرات، آن را بسیار سازنده خواند.
«دیمیتری پسکوف» سخنگوی رییس جمهوری روسیه در باره این دیدار گفت: در مذاکرات پوتین و رهبر ایران، مسائل مختلف مرتبط با روابط دوجانبه و منطقه‌ای مورد بحث قرار گرفت و مدت آن ۹۰ دقیقه از زمان پیش‌بینی شده فراتر رفت.
پسکوف اظهار کرد: در این مذاکرات بر وجود توافق بین دو کشور در باره همکاری‌های بازرگانی، اقتصادی و اجرای طرح‌های مشترک در عرصه انرژی تاکید شد.
سخنگوی کاخ کرملین افزود: در مذاکرات مهم تهران بین رهبر عالی ایران و پوتین همچنین موضوع بحران سوریه و راهکارهای پایان درگیری‌ها به صورت مشروح مورد مذاکره قرار گرفت که طرفین با رد تحمیل خواسته و مداخله خارجی بر سرنوشت این کشور، اعلام کردند این بحران باید از طریق سوری‌ها و از راه سیاسی حل شود.
روابط راهبردی تهران و مسکو
کاخ کرملین همچنین در بیانیه دیگری مربوط به سفر رییس جمهوری روسیه به ایران نیز اعلام کرده است: روابط تهران و مسکو به سطح مشارکت راهبردی ارتقا یافته است و در عرصه‌های مختلف به سرعت گسترش می‌یابد.
در بیانیه کاخ کرملین مقر ریاست جمهوری روسیه که ۳۰ آبان ماه و دو روز پیش از سفر پوتین به تهران به دفتر ایرنا در مسکو ارسال شد، با تاکید بر اهمیت برنامه دیدار وی با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و رییس جمهوری ایران، آمده بود: رییس جمهوری روسیه یک بار نیز سال ۲۰۰۷ با رهبر انقلاب اسلامی در حاشیه دومین اجلاس سران خزر در تهران دیدار کرد.
گسترش روابط اقتصادی و بازرگانی، سرمایه‌گذاری، هسته‌ای، استخراج و بهره‌برداری نفتی و گازی، همکاری‌های فنی-نظامی و نیز مسایل مهم بین‌المللی و حل و فصل سیاسی بحران سوریه، اجرای برجام و مبارزه با تروریسم به ویژه داعش از مهمترین محورهای همکاری بین ایران و روسیه می‌باشد که در بیانیه کاخ کرملین بر آن تاکید شد.
کرملین در بیانیه خود افزوده است: روابط سیاسی گسترده‌ای بین تهران و مسکو برقرار شده و دیدارهای منظم در سطوح عالی برگزار می‌شود و آوریل ۲۰۱۵ نیز برنامه همکاری‌های دو وزارت خارجه تا سال ۲۰۱۸ امضا شد.
این بیانیه افزوده است: افزایش حجم مبادلات بازرگانی میان ایران و روسیه در اولویت قرار دارد و به پیشنهاد روسیه اتحادیه اقتصادی اوراسیا امکان ایجاد محدوده آزاد تجاری با ایران را بررسی می‌کند و این موضوع در دستور کار سران این اتحادیه قرار دارد.
در بیانیه کاخ کرملین همچنین در باره مذاکرات هسته‌ای ایران آمده است: مسکو فعالانه در کسب توافق تهران و گروه ۱+۵ شرکت کرد و برای تحقق بندهای آن هم تلاش می‌کند.
روابط دوجانبه
سومین مذاکره دو جانبه رییسان جمهوری روسیه و ایران در سال ۲۰۱۵ که در جریان نشست سران مجمع کشورهای صادر کننده گاز در تهران برگزار شد، برای هر دو کشور که به تازگی سند همکاری‌های ۴۰ میلیارد دلاری را امضا کرده‌اند، بسیار مهم ارزیابی شده است.
اولین دیدار رییسان جمهوری دو کشور در سال ۲۰۱۵ در حاشیه نشست تیرماه ۳۴ سازمان همکاری‌های شانگهای و اجلاس بریکس در «اوفا» پایتخت جمهوری باشقیرستان روسیه برگزار شد که روحانی و پوتین در این مذاکرات بر لزوم بهره‌برداری از تمامی عرصه‌های ممکن برای افزایش هر چه بیشتر روابط تاکید کردند.
دومین مذاکرات روحانی و پوتین نیز شهریور ماه ۱۳۹۴ در حاشیه نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برگزار شد که رییسان جمهوری دو کشور در این دیدار تقویت ساز و کارهای لازم برای گسترش فراگیر روابط دوجانبه و منطقه‌ای ایران و روسیه را بسیار مهم برشمردند.
تهران و مسکو در دور جدید همکاری‌های خود از آغاز فعالیت دولت یازدهم در صددند تاثیرهای رکود بی سابقه در روابط بازرگانی دو جانبه را که سال ۱۳۹۱ از چهار میلیارد به کمی بیش از یک میلیارد دلار کاهش یافت، از بین ببرند و از سکوی کنونی حدود دو میلیارد دلار به افق سالانه ۱۰ میلیار دلار برسانند.
از سوی دیگر، در مذاکرات سه روزه هیات ۷۵ نفری اقتصادی ایران و هم‌تایان روسی در قالب کمیسیون مشترک همکاری‌های ایران و روسیه که در مسکو برگزار شد، سند ۴۰ میلیارد دلاری توسعه روابط اقتصادی، صنعتی و بازرگانی تهیه شده در ۲۲ آبان ماه امضا شد.
این اسناد که توسط محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و «الکساندرنوواک» وزیر انرژی روسیه رییسان ایرانی و روسی این کمیسیون امضا شد، شامل همکاری در حوزه‌های بسیاری از جمله توسعه همکاری‌های انرژی، نفت، نیروگاهی، صنعتی، بازرگانی، علمی و فناوری، هسته‌ای، فرهنگی و گسترش فعالیت بخش خصوصی دو کشور می‌شود.
همچنین در حاشیه نشست کمیسیون مشترک در مسکو، چندین سند همکاری در عرصه‌های مختلف از جمله انرژی، دریایی و بانکی امضا شد تا دامنه روابط دو کشور بیش از گذشته گسترده شود.
موفقیت در توسعه فراگیر روابط تهران و مسکو در دو سال گذشته در اولویت راهبرد مشترک دو کشور قرار گرفته است.
«ایگور شووالف» معاون نخست وزیر روسیه در این باره گفته است: پرونده روابط تهران و مسکو به گونه مستقیم زیر نظر پوتین پیگیری می‌شود که توصیه‌ها و دستورهای لازم را برای توسعه همکاری‌ها ارائه می‌کند.
مهدی سنایی سفیر ایران در روسیه نیز درباره برنامه گسترده تهران و مسکو برای رشد مبادلات بازرگانی گفته است: ارزش مبادلات دو کشور در سال ۲۰۱۴ با پنج درصد رشد نسبت به سال قبل از آن به رقم یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار نزدیک شد.
وی تاکید کرد ظرفیت مبادلات تجاری دو کشور بسیار بیش از این است و اجرایی شدن توافق‌ها به راحتی می‌تواند رقم مبادلات را در سال‌های آینده به ۱۰ میلیارد دلار افزایش دهد.
نوواک رئیس روسی کمیسیون مشترک همکاری‌های دو کشور نیز در حاشیه نشست امضای اسناد همکاری به خبرنگار ایرنا در مسکو گفت: روابط در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در سطح بسیار گسترده‌ای افزایش خواهد یافت و براساس تدابیر و تصمیم‌های نهایی شده، حجم ارزش همکاری‌های دو کشور در آینده نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار در سال خواهد رسید.
ایران و روسیه همچنین توافق کرده‌اند برای افزایش روابط اقتصادی و صنعتی دوجانبه، پروژه‌های مشترکی را در بخش‌های نیروگاه اتمی، نیروگاه‌های غیر هسته‌ای، شبکه برق، ریلی، صنعت، ماشین‌سازی، گردشگری و بهداشت اجرا کنند و همچنین در حوزه تجارت محصولات کشاورزی، باغی و آبزیان بیشتر تمرکز داشته باشند.
«دیمیتری راگوزین» معاون امور دفاعی و صنایع هوا فضای نخست وزیر روسیه نیز در باره بخش‌های دیگر همکاری‌های دو کشور گفته است: روابط ایران و روسیه در شرایط کنونی آماده پیشرفت و جهش است و با توجه به این قابلیت، رشد همکاری‌های صنعتی نیز منطقی است.
دو کشور با توجه به فرصت‌های پیش رو برنامه ریزی‌های انجام شده اکنون بیش از گذشته براساس راهبرد اتکا به یکدیگر برای تامین نیاز بازارهای داخلی، درصدد استفاده از مزیت‌ها و تولیدات در ایران و روسیه هستند تا با کاهش هزینه‌های تمام شده حمل و نقل به دلیل هم‌مرز بودن، زمینه ارتباط بیشتر بخش‌های خصوصی نیز فراهم شود.
همگرایی منطقه‌ای ایران و روسیه
روحانی و پوتین در حالی دوم آذرماه برای هفتمین بار از آغاز کار دولت یازدهم در تهران دیدار و مذاکره کردند که همگرایی دو کشور در تحولات خاورمیانه به ویژه بحران سوریه، دستاوردهای بزرگ منطقه‌ای داشته است.
افزایش همکاری‌های منطقه‌ای ایران و روسیه حاصل روابط عالی سیاسی، سبب تداوم مواضع دو کشور در امور منطقه‌ای از جمله حل سیاسی بحران سوریه، عراق، یمن و همچنین لزوم تشکیل ائتلاف گسترده بین‌المللی ضد تروریسم شده و کشورهای حامی گروه‌های تروریستی را در تنگنا قرار داده است.
رایزنی‌های مداوم محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران با سرگئی لاوروف هم‌تای روسی‌اش و تعامل کارآمد دستگاه دیپلماسی دو کشور برای رسیدن به راهکار حل سیاسی بحران‌های خاورمیانه و پافشاری بر لزوم توجه جامعه جهانی به این راهبرد، سبب شد آمریکا اصلی‌ترین کشور ضد سوری، برنامه مذاکرات چند جانبه وین را با موضوع سوریه بپذیرد و تاکنون نیز نشست‌های آن با حضور کشورهای مختلف از جمله ایران برگزار شده است.
از سوی دیگر، راهبرد ایران و روسیه مبنی بر اولویت مبارزه با تروریسم تکفیری و افراطی در خاورمیانه به ویژه سوریه و عراق، سبب ناکامی تلاش‌های پنج ساله اردوگاه ضد سوری شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، ترکیه، قطر، عربستان و همچنین رژیم صهیونیستی شد که در صدد اجرای برنامه سرنگونی حکومت بشار اسد در طول شش ماه بودند.
این کشورها و رژیم صهیونیستی با جذب تروریست‌های افراطی، تسلیح، تجهیز و اعزام آنان به سوریه، سبب شده‌اند اکنون شهروندانی از ۱۰۰ کشور در صفوف تروریست‌ها به ویژه داعش در سوریه و عراق بجنگند.
اکنون با همگرایی ایران و روسیه در برگزاری نشست بین‌المللی وین و برنامه مسکو برای ادامه مذاکرات سوری – سوری، بدون مداخله خارجی بین نمایندگان طیف وسیع معارضان و دولت سوریه، افق حل سیاسی بحران این کشور از قبل روشن‌تر شده است.
همزمان با این تحول، همکاری‌های ایران و روسیه همراه سوریه و عراق در ائتلاف منطقه‌ای ضد تروریستی بغداد، نیز برای منطقه اهمیت بسیاری دارد.
راگوزین معاون امور دفاعی نخست وزیر روسیه در این باره گفته است: تهران حامی و شریک جدی مسکو علیه گروه تروریستی داعش است.
با توجه به این دستاوردها و تاثیر همگرایی ایران و روسیه در جلوگیری از گسترش تروریسم به کشورهای دیگر منطقه و در تنگنا قرار گرفتن غرب برای توجیه تداوم مداخلات خود در خاورمیانه، تهران و مسکو توانسته‌اند در اجرای راهبرد حل سیاسی بحران‌های منطقه‌ای موفقیت‌های بیشتری کسب کرده و دامنه بین‌المللی مبارزه با تروریسم مورد حمایت خارجی را نیز گسترده‌تر کنند.
اندیشکده آمریکایی بروکینگز در این باره نوشته است: ائتلاف عمل‌گرایانه ایران و روسیه در منطقه می‌تواند روابط بین‌الملل را متحول کند.
«سرگئی الکساشنکو» عضو ارشد این اندیشکده افزوده است: مخالف این دیدگاه نیستم که منافع روسیه و ایران در سوریه متفاوت است، اما باور ندارم این تفاوت منافع دو کشور را در مسیر تقابل قرار می‌دهد که در این زمینه باید به همسویی سیاسی تهران و مسکو در باره اوضاع سوریه و محدودسازی نفوذ آمریکا در خاورمیانه توجه کرد.
ایران و روسیه بزرگترین دارندگان ذخایر گازی جهان
ایران و روسیه به عنوان بانیان اصلی تشکیل مجمع کشورهای صادر کننده گاز نیز زمینه‌های کاری گسترده‌ای را در این یخش دارند که سفر دوم آذرماه پوتین به تهران برای شرکت در سومین نشست سران این مجمع، نشان می‌دهد مسکو از اهمیت همکاری گازی با تهران نیز آگاه است.
ایران، روسیه، الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، لیبی، نیجریه، قطر، ترینیداد و توباگو، ونزوئلا، امارات، ١٢عضو اصلی این مجمع جهانی به شمار می‌روند.
همگرایی ایران و روسیه در جمع برترین دارندگان ذخایر نفتی و گازی جهان، می‌تواند منافع ملی دو کشور را برای بهره‌برداری توسعه‌ای از گاز در شرایطی حفظ کند که کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند، مصرف این سوخت در بازارهای جهانی برای سال‌های آینده به شدت افزایش خواهد یافت.
براساس آمارهای انتشار یافته، سهم گاز طبیعی از مجموع کل انرژی مصرفی تولید شده از منابع مختلف جهان در ۱۰ سال گذشته از ۲۳.۱ به ۲۳.۷ درصد افزایش یافته و به سه هزار و ۴۶۱ میلیارد مترمکعب در سال رسیده و تولیدگاز نیز با ۶۹۴ میلیارد متر مکعب یا ۲۱.۷ درصد افزایش، رکورد سه هزار و ۳۹۳ میلیارد مترمکعب در سال را ثبت کرده است.
از سوی دیگر، براساس برآوردها تقاضا برای گاز بیشترین رشد را بین سوخت‌های فسیلی تا سال ۲۰۳۵ خواهد داشت که سالانه ۱.۹ درصد به آن افزوده می‌شود و بالاترین رشد مصرف گاز نیز در قاره آسیا خواهد بود.
از این رو تهران و مسکو می‌توانند افزون بر همکاری‌های نفتی، از مزیت‌های حوزه گازی نیز برای گسترش روابط دو جانبه و ایجاد ثبات در بازار جهانی این سوخت راهبردی بهره بگیرند.
افق سال ۲۰۱۶
ایران و روسیه با اتکا به افق ۴۰ میلیارد دلاری همکاری‌ها در عرصه‌های مختلف براساس اسناد مذاکرات آبان ماه کمیسیون مشترک همکاری‌های دو کشور و همچنین برنامه جامع افزایش ارزش روابط اقتصادی از حدود دو میلیارد دلار کنونی به ۱۰ میلیارد دلار در آینده‌ای نزدیک، توسعه همکاری‌های دوجانبه را براساس راهبرد مورد تاکید هفت نشست مذاکراتی روحانی و پوتین پیش رو دارند.
افزون بر همکاری‌های دوجانبه، ایران و روسیه با همگرایی منطقه‌ای رو به رشد که مهمترین آن بحران سوریه، لزوم قطع مداخله خارجی در امور این کشور و پایان حمایت از تروریست‌ها است، توانسته‌اند دور جدید مذاکرات بین‌المللی را در قالب نشست‌های وین و همچنین گفت‌وگوهای سوری سوری پیش ببرند.
این رویکرد همگرایانه تهران و مسکو سبب شده است جامعه جهانی دریابد که مبارزه با گروه‌های تروریستی نخستین اولویت برای بازگشت آرامش و ثبات به سوریه و گذار به راه حل سیاسی است.
یا توجه به اشتراک دیدگاه‌های ایران و روسیه در باره موضوعات مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی و روابط دوجانبه، می‌توان سال آینده میلادی را فرصت اوج‌گیری هر چه بیشتر همکاری‌ها بین تهران و مسکو در عرصه‌های مختلف دانست.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.