اپیدمی قارچ‌هایی که می‌کشند!

اولین خبرها که می‌آمد، تصور می‌شد موضوع چندان جدی نباشد، تصور می‌شد مسمومیتی در حد چند نفر باشد که با مصرف چند قارچ، دچار مسمومیت شده‌اند و حالشان رو به بهبود می‌رود. اما این‌طور نبود، خبرهای بیشتری از مسمومیت‌های بیشتر در شهرهای مختلف و آن هم به صورت حاد منتشر شد که مرگ بعضی از افراد مسموم‌شده، بحران را جدی‌تر کرد. تا این که امروز خبر رسید آمار جان‌باختگان مسمومیت با قارچ‌های طبیعت افزایش یافته است.
محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت از افزایش آمار جانباختگان مسمومیت بر اثر مصرف قارچ‌های طبیعت خبر داد و گفت: تاکنون بیش از ۸۰۰ نفر بر اثر مصرف قارچ‌های طبیعت مسموم شده‌اند که بیش از ۲۰۰ نفر هم اکنون در بیمارستان‌ها بستری هستند. متاسفانه یک نفر دیگر نیز بر اثر مصرف قارچ‌ها جان خود را از دست داد و آمار جان‌باختگان اینگونه مسمومیت به ۱۱ نفر رسید. او همچنین از این گفت که مسمومیت با این قارچ‌ها درمان کاملی ندارد و باید فرد در معرض پیوند کبد قرار گیرد، به طوری که تاکنون سه نفر تحت پیوند قرار گرفته‌اند.
مسمومیت‌ در شهرهای مختلف
قارچ‌های سمی، بنا به شیوع توزیع و استفاده در شهرهای مختلف، تلفات جانی داشته است. تاکنون موردی از مرگ به دلیل مسمومیت با قارچ سمی در تهران به پزشکی قانونی ارجاع نشده اما یکی از استان‌هایی که خبرهای نگران‌کننده‌ای درباره میزان مسومیت با قارچ سمی داشته، کردستان است. این‌طور که معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کردستان به ایسنا گفته، از ابتدای سال جاری تاکنون ۱۴۸ نفر در اثر مصرف قارچ‌های سمی در این استان مسموم شده‌اند و این مسمومیت منجر به فوت یک نفر هم شده است. فرزام بیدارپور در جلسه بررسی وضعیت مسمومیت ناشی از مصرف قارچ‌های سمی در استان کردستان با اعلام این آمار گفت: اطلاعات کمی درمورد گونه‌های قارچی استان کردستان وجود دارد و نمی‌توان به صورت دقیق نقشه رویش قارچ‌های استان کردستان را ترسیم کرد.
آخرین خبرهای منتشر شده از کرمانشاه هم حاکی از این است که مرگ ۷ نفر بر اثر مصرف این قارچ‌های سمی تایید شده است. صائب مدرسی رئیس مرکز فوریت‌های پزشکی کرمانشاه به ایلنا گفته: ۲۸۶ نفر از استان کرمانشاه به دلیل مسمومیت ناشی از مصرف قارچ سمی به اورژانس مراجعه کرده‌اند و از تعداد بیماران مبتلا به مسمومیت ناشی از مصرف قارچ در استان هفت مورد منجر به مرگ شده است.
دیروز هم سازمان اورژانس کشور درمورد آخرین وضعیت مسمومیت با قارچ در ۱۰ استان کشور تا ساعت ۱۱ ظهر ۳۰ اردیبهشت ماه اعلام کرد: مجموع مراجعان به اورژانس بر اثر مسمومیت با قارچ سمی به ۸۴۹ نفر رسیده که ۱۴۹ نفر از آن‌ها بستری هستند و ۶۹۰ نفر نیز ترخیص شده‌اند. این سازمان درباره آمار تفکیکی در استان‌های مختلف اعلام کرد: کرمانشاه: ۳۳۶ نفر، بستری: ۳۴ نفر، ترخیص: ۲۹۵ نفر، فوتی: ۷ نفر | لرستان: ۱۶۷ نفر، بستری: ۱۳ نفر، ترخیص: ۱۵۳ نفر، فوتی: ۱ نفر | کردستان: ۱۵۲ نفر، بستری: ۲۴ نفر، ترخیص: ۱۲۷ نفر، فوتی: ۱ نفر | آذربایجان غربی: ۷۹ نفر، بستری: ۲۷ نفر، ترخیص: ۵۱ نفر، فوتی: ۱ نفر | زنجان: ۶۶ نفر، بستری: ۴۱ نفر، ترخیص : ۲۵ نفر | ایلام: ۳۳ نفر، بستری: ۳ نفر، ترخیص: ۳۰ نفر، کهگیلویه‌وبویراحمد: ۹ نفر، بستری: ۳ نفر، ترخیص: ۶ نفر | چهارمحال و بختیاری: ۳ نفر، ترخیص: ۳ نفر | قزوین: ۳ نفر، بستری: ۳ نفر | فارس: ۱نفر، بستری: ۱ نفر.
تشخیص داده نمی‌شود
سوالی که در بین این خبرها مطرح می‌شود این است که چرا و چطور مصرف قارچ‌ها به یک بحران تبدیل شده است؟ جوابی که به این سوال داده می‌شود این است که تشخیص این قارچ‌ها حتی از سوی مردم بومی و محلی نیز کار آسانی نیست. از روی ظاهر یا مزه قارچ نمی‌توان گفت که قارچ سمی است و تنها راه‌حل برای تشخیص مسموم‌نبودن قارچ‌ها، نمونه‌گیری در آزمایشگاه است. قارچ‌های سمی از لحاظ ظاهری شباهت زیادی به قارچ‌های خوراکی دارند و تشخیص آن‌ها، توسط افراد عادی میسر نیست. با این اوصاف، تنها راهی که باقی می‌ماند، اعتماد نکردن به دستفروش‌ها و نخریدن قارچ‌های فله‌ای است.
حسن طاهراحمدی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان مرکزی با این توضیح که خبرهایی از برخی استان‌های همجوار مبنی بر موارد مسومیت با قارچ منتشر شده، به ایلنا گفت: شناسایی و تشخیص قارچ خوراکی از قارچ سمی بسیار مشکل است، تنها افراد متخصص و باتجربه، توانایی تفکیک بین این قارچ‌ها را دارا هستند و مردم باید مواظب باشند. از طریق ویژگی‌های ظاهری، بو و رنگ قارچ نمی‌توان به‌طور قطعی سمی و غیرسمی بودن آن را تشخیص داد بنابراین توصیه اکید این است که افراد از مصرف و دست زدن به هر نوع قارچ در دل طبیعت، کودگاه‌ها، رویه پسماندها، کناره‌های انتهایی درختان و… خودداری کنند و تنها قارچ‌هایی را بخرند که دارای شناسه‌های بهداشتی و عرضه شده در فروشگاه‌های معتبر باشد.
چه نشانه‌ها و عوارضی دارد؟
علایم مسمومیت در اثر مصرف قارچ‌های سمی متنوع هستند؛ درواقع مسمومیت ناشی از این قارچ‌ها سه مرحله دارد. در مرحله اول علائم بیماری طی ۶ ساعت تا سه روز پس از مصرف ظاهر می‌شود که معمولا یک‌سری علائم گوارشی شامل تهوع، استفراغ و گاهی اسهال‌های حجیم است. این موارد با درمان ساده علامتی برطرف می‌شوند اما ممکن است بعد از ۲۴ ساعت تا حداکثر چهار روز مرحله دوم بیماری شروع شود. البته اغلب کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، در همان مرحله اول درمان می‌شوند.
در مرحله دوم مسمومیت با قارچ علائم تهوع ادامه داشته و به تدریج زردی ظاهر شده و فعالیت کبد تا حدودی مختل می‌شود. افرادی که به این مرحله از بیماری می‌رسند باید بستری شده و تحت نظر قرار گیرند. معمولا این مرحله سه تا چهار روز به طول می‌انجامد. معدودی از این افراد نیز وارد مرحله سوم بیماری که شامل نارسایی شدید کبد و در برخی موارد بیماری‌های کلیوی است، می‌شوند به طوری که ممکن است حتی نیاز به پیوند داشته باشند یا جانشان را از دست بدهند.
نکته مهم در این میان آن است که درمان مسمومیت‌های گوارشی ناشی از مصرف قارچ‌های سمی، به زمان مراجعه فرد مسموم شده به مراکز درمانی بستگی دارد و در صورتی که مراجعه به موقع باشد، بیماری به سرعت کنترل و درمان می‌شود، اما در صورتی که فرد دیر مراجعه کند خطرناک است.
چه باید کرد؟
این قارچ‌های سمی در شرایطی قربانی می‌گیرند که بعضی از مصرف‌کنندگان اعلام کرده‌اند سال‌های قبل هم از همین قارچ‌ها مصرف می‌کرده‌اند و حالا نمی‌دانند چه عاملی باعث مسمومیت شده آن هم به این شکل گسترده. آن‌ها می‌گویند استفاده از قارچ‌های محلی و خودرو، اتفاق معمول در شهرهای غرب کشور است و برخی افراد قارچ‌های کوهی و طبیعی را جمع‌آوری و برای فروش و امرار معاش به مغازه‌ها ارائه می‌دادند و مردم هم به ویژه در استان‌های غربی کشور با این تصور که قارچ‌های فله در مغازه‌ها سالم هستند، اقدام به مصرف قارچ می‌کردند. اما باید دید چه شده امسال این قارچ‌ها به عنوان یک معضل جدی برای مردم این شهرها تبدیل شده است.
دکتر کامبیز سلطانی‌نژاد، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات پزشکی قانونی کشور هم با تاکید بر این که این قارچ‌ها به سادگی قابل شناسایی نیستند، می‌گوید: هر ساله با ورود به فصل بهار و پاییز شاهد رویش قارچ‌های سمی و مسمومیت‌هایی از این نوع هستیم. در سال جاری با تعداد بیشتری از این‌گونه مسمومیت‌ها روبرو شدیم که دلیل آن همان شرایط خاص آب‌وهوایی کشور در نقاط غربی است. امسال نیز با توجه به شرایط خاص آب‌وهوایی، مخصوصا بارندگی‌های اخیر و شرایط محیطی مانند نور و دمای هوا، رویش و تکثیر قارچ‌های سمی در استان‌های غربی افزایش یافت و باعث شد افرادی که علاقه‌مند به چیدن و مصرف قارچ از دل طبیعت هستند و درخصوص عوارض مسمومیت‌ها اطلاعی ندارند، دچار مسمومیت شوند.
اما حتی با این گفته‌ها، به نظر می‌رسد برای پیشگیری از مسمومیت با قارچ‌های سمی، کاری فراتر از حدس و گمان و اطلاع‌رسانی‌های دیرهنگام و به اصطلاح، نوشدارو پس از مرگ سهراب، لازم است. هماهنگی نهادهایی از قبیل جهاد کشاورزی، محیط زیست، هلال احمر و منابع طبیعی باید انجام بگیرد و با انجام تحقیقات میدانی برای ترسیم نقشه رویش قارچ‌های سمی، مناطقی که بیشترین مورد مسمومیت را داشته‌اند مورد بررسی قرار بگیرند و با انجام مطالعات آزمایشگاهی درباره قارچ‌های سمی و غیرسمی، از کاشت و توزیع قارچ‌های سمی جلوگیری شود.