سفر روحانی به پاریس در ۳۰۰ سالگی روابط ایران و فرانسه

سفر روحانی به رم و پاریس، نخستین سفر یک رییس جمهوری ایران پس از ۱۱ سال به یک کشور عضو اتحادیه اروپا به شمار می رود. 

روابط سیاسی

گدر تاریخ روابط دو جانبه ایران و فرانس ،نام محمدرضا بیگ به عنوان نخستین سفیر ایران در فرانسه در ۲۵ محرم ۱۱۲۵ ق. – ۱۹ فوریه ۱۷۱۳ – به ثبت رسید. سلطان حسین او را به دربار لویی چهاردهم فرستاد. سفارت ایران در پاریس نیز پنجم بهمن ماه ۱۲۳۵ ش. (۲۵ ژانویه ۱۸۵۷) به وسیله فرخ خان امین الملک غفاری تأسیس شد و وی تا فروردین ماه ۱۲۳۷ وزیر مختار ایران در فرانسه و چند کشور دیگر اروپایی بود.
براساس یک گزارش، نخستین سفیر فرانسه به ایران نیز در سال ۱۹۴۴ به نام ' پییر لافون' بوده است. سفارت ایران در خیابانی در مرکز تهران پا گرفت که پس از انقلاب اسلامی به 'نوفل لوشاتو' تغییر نام یافت. 
با توجه به این اطلاعات، ۲۰۱۵ م. در واقع سیصدمین سال روابط سیاسی میان ایران و فرانسه محسوب می شود. 
این روابط در ادوار مختلف این سالها دارای فراز و نشیب های زیادی بود . ورود امام خمینی (ره) در سال ۱۹۷۸ به فرانسه و از آنجا به ایران در کنار همراهی افکار عمومی فرانسویان با انقلاب، نوید فصل جدیدی را در روابط دو کشور داد. در سال ۱۹۷۹ شمس الدین امیر علایی اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران به فرانسه اعزام شد. از سال ۱۹۸۲ به مرور روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور کمرنگ شد تا اینکه در نهایت ضعف قرار گرفت و با سختی زیاد، بحرانهای متعدد را پشت سر گذاشت و این به دلیل حمایت فرانسه از عراق در جنگ با ایران بود. 
در سال ۱۹۸۶ دولت فرانسه پرداخت ۳۶۰ میلیون دلار غرامت را از شرکت Eurodif فرانسه که رژیم گذشته سهامدار آن بود، پذیرفت.
پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۷۶، روابط فرانسه با ایران که به صورت تابعی از روابط با اتحادیه اروپایی در آمده بود از شتاب بیشتری برخوردار شد. مسوولان وقت فرانسه اعلام کردند که تنش زدایی و تفاهم بیشتر با کشورهای مسلمان در منطقه خلیج فارس، حوزه دریای خزر و شمال آفریقا باعث تحول در روابط اتحادیه اروپایی با ایران و طرح مباحثاتی حول همکاری‏های چندجانبه و توسعه آن می شود. 
در سال های بعد پس از ۱۱ سپتامبر مخالفت فرانسه با جنگ عراق باعث کدورت روابط پاریس – واشنگتن شد. نگاه اقتصادی فرانسه به منابع انرژی شمال عراق باعث شد تا لندن و واشنگتن خواست پاریس در مخالفت با جنگ ایران و عراق را زیر سوال ببرند. مخالفت تهران با جنگ علیه عراق، بار دیگر موجب نزدیکی تهران و پاریس شد و هر دو کشور تلاش کردند تا از فرصت به وجود آمده استفاده کنند. 
در دوره رییس جمهور سارکوزی که با دولتهای نهم و دهم در ایران مصادف شد، روابط ایران و فرانسه به کمترین سطح خود رسید.
اولاند رئیس جمهوری کنونی در سال های ۲۰۱۰ الی ۲۰۱۳ با تشدید تحریم علیه ایران موافقت کرد و با فشار بسیار زیاد، لابی مخالفان هسته ای علیه ایران شرکت 'پژو' در سال ۲۰۱۲ از ایران خارج شد که این امر عملا خسارت های زیادی برای این شرکت به همراه داشت.
در سال ۲۰۱۲ میزان صادرات نفت ایران به فرانسه کاهش یافت و شرکت های فرانسوی موجود در ایران به کشور خود بازگشتند.
سرانجام امضای برجام بین ایران و گروه ۱+۵ در سال ۲۰۱۵ و برداشته شدن تحریم های آمریکا، شورای امنیت و اتحادیه اروپا از اوایل سال ۲۰۱۶ ،دولت فرانسه را نیز مانند سایر کشورهای اروپایی به بهبود مناسبات سیاسی و اقتصادی خود با ایران ترغیب کرد.

روابط فرهنگی

براساس یک گزارش سابقه حضور نخستین ایرانی ها در فرانسه را می توان به بیش از شش قرن پیش نسبت داد، با این همه و همگام با شتاب گرفتن مراودات فرهنگی و علمی ایرانیان با مغرب زمین از قرن نوزدهم میلادی، این کشور جایگاهی قابل توجه در میان سیاستمداران و دانش آموختگان ایرانی یافت. 
از ثمرات چنین مراوداتی می توان به تاسیس مرکز متعدد آموزش زبان فرانسه در ایران و همچنین اعزام نخستین گروه از دانش پژوهان ایرانی به این کشور و تربیت شمار قابل توجهی از فرهیختگان علمی و اجتماعی ایران در مراکز آموزش عالی فرانسه اشاره کرد. زبان فرانسه از قرن نوزدهم میلادی به عنوان نخستین زبان خارجی و اروپایی در ایران شناخته شد و برخی پادشاهان قاجار و نزدیکان آنان در دربار پادشاهی با این زبان آشنایی داشتند. سران قاجار از نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی در مکاتبات و مراودات خود با سران ممالک مغرب زمین از زبان فرانسه استفاده می کردند.
براساس گزارش های رسانه ای ، ایران شناسی در فرانسه نیز همراه با سایر گرایش های شرق شناسی، قدمتی دیرینه دارد. توجه به میراث غنی و دیرپای فرهنگی ـ تمدنی ایران در قالب فعالیت های باستان شناسی، شناخت ریشه های زبان های باستانی و خط های کهن ایرانی، و نیز مطالعه زبان فارسی، تصحیح و انتشار متون کهن، از مهمترین عرصه های مورد علاقه ایران شناسان فرانسوی بویژه در قرن نوزدهم بود. این مسیر با انعقاد قراردادهای رسمی میان نهادها و مؤسسات علمی فرانسوی با دولت ایران، در قرون نوزدهم و بیستم بصورت گسترده ای ادامه یافت. هرچند که مناسبات و تبادلات فرهنگی در دوره هایی با فراز و فرود همراه بود اما با نگاهی گذرا به فعالیت های ایران شناسان فرانسوی، می توان دریافت که در هیچ دورانی مطالعات ایران شناسی در فرانسه تعطیل نشده است.

روابط اقتصادی

سابقه روابط تجاری ایران و فرانسه نیز به امضای قرارداد ۱۷۱۵ میان ایران و فرانسه در دوران صفویه باز می گردد. در آن زمان فرانسه یکی از شرکای مهم تجاری ایران محسوب می شد.
در دهه های اخیر نیز طبق یک آمار ،ارزش روابط اقتصادی میان دو کشور که بیشتر صادرات سوخت به فرانسه و واردات اقلام متفاوت به ایران و فعالیت صنایعی چون خودروسازی را شامل می شد تا سال های پیش از تحریم یک تا دو میلیارد یورو در سال برآورد می شد.
اعمال تحریم ها علیه ایران در سال ۲۰۱۲ میلادی وضع را تغییر داد و میزان خرید نفت فرانسه از ایران از یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورو در سال ۲۰۱۱ میلادی به ۸۰ میلیون یورو در سال ۲۰۱۲ و یک میلیون و ۷۰۰ هزار یورو در سال ۲۰۱۳ میلادی تنزل یافت. در این دوران مبادلات دو کشور بر محصولات کشاورزی و دستی همچون پسته و فرش، متمرکز شد.
اکنون در فضای پسا برجام شرکت های فرانسوی تلاش می کنند بازاری را که یک دهه پیش ترک کردند، دوباره به دست آورند ، زیرا این کشور پیش از مشارکت در تحریم ها چهارمین شریک تجاری جمهوری اسلامی بود اما در ۱۰ سال گذشته میزان این تبادلات به یک هشتم رسید. 
مجلس سنای فرانسه در گزارشی که در آوریل ۲۰۱۴ میلادی منتشر شد، این کشور را «بازنده بزرگ تحریم های ضد ایرانی» خواند و اعلام کرد که سطح تبادلات تجاری میان دو کشور از چهار میلیارد یورو در سال ۲۰۰۴ به ۵۰۰ میلیون یورو در سال ۲۰۱۳ میلادی سقوط کرد و بدین ترتیب سهم اقتصادی پاریس از هفت درصد به یک درصد کاهش یافت.
'تیری کوویل' پژوهشگر موسسه روابط بین الملل و راهبردی در مورد روابط تجاری ایران و فرانسه معتقد است: سال های ۲۰۰۵ – ۲۰۰۶ و پیش از تحریم ها، ایران نخستین بازار خاورمیانه ای فرانسه بود. باید بدانیم این کشور ۸۰ میلیون نفر جمعیت دارد و تقریبا هیچگاه مشکل پرداخت پول ندارد. میزان طبقه متوسط و آماده مصرف در این کشور حائز اهمیت است و تقریبا در همه بخش ها ظرفیت های قابل توجهی دارد.
صنایع خودروسازی همواره مهمترین بخش روابط اقتصادی تهران- پاریس را تشکیل می داد که آن هم در دوران اعمال تحریم ها آسیب جدی دید. خروج شرکت های فرانسوی از ایران ،بازگشت آن ها را پس از لغو تحریم ها دشوار ساخت.
طبق گزارش کوویل ؛به طور مثال شرکت پژو که در سال ۲۰۱۱ م ۴۵۰ هزار دستگاه خودرو معادل یک سوم تقاضای بازار ایران را به این کشور فروخت، با اعمال تحریم ها ایران را در سال ۲۰۱۲ ترک کرد. افکار عمومی در ایران از اقدام شرکت «پژو – سیتروئن» متعجب شد. این شرکت با فشار شرکت «جنرال موتورز» بشکلی غیر منتظره همکاری ۲۵ ساله با ایران را متوقف کرد. این اقدام با انتقادهای مقامات ایرانی مواجه شد . این درحالی است این شرکت چهار سال پس از این اقدام و در حالی که ضعیف شده است، تصمیم دارد تعهدهای مالی و مشارکت صنعتی بیشتری را در ارتباط با ایران بپذیرد.
این شرکت اعلام کرده که از ماه ها پیش با شرکت ایران خودرو و سایر فعالان صنعت خودروسازی تماس هایی برقرار کرده است.
شرکت خودروسازی «رنو» پیشتر در حمایت از کاهش هزینه ها، خودروهای «لوگان» را وارد بازار کرده بود. هرچند که این شرکت در بحبوحه بحران دیپلماتیک، دفتر خود را در ایران حفظ کرد اما فروش آن به میزان چشمگیری کاهش یافت. براساس یک آمار این شرکت در سال ۲۰۱۲ میلادی ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو در ایران فروخته بود که در سال ۲۰۱۴ میلادی به ۳۳ هزار دستگاه کاهش یافت. این شرکت که از سال ۲۰۰۳ میلادی با ایران خودرو و سایپا همکاری داشته، در اندیشه سرمایه گذاری مشترک با شرکت های ایرانی است.
شرکت های فرانسوی برای حضور مجدد در بازار ایران در دوران پسا برجام ، افزون بر رقبای فعالتر خارجی با مساله جلب اعتماد شرکای ایرانی مواجهند و آن گونه که «علی آهنی» سفیر ایران در پاریس می گوید، فرانسوی ها در مقایسه با سایر کشورها برای مشارکت در فعالیت های اقتصادی ایران باید بیشتر تلاش کنند.
روزنامه اقتصادی «لزاِکو» فرانسوی نیز در مورد سفر یک هیات اقتصادی فرانسوی شامل روسای ۱۰۰ شرکت، وزیر کشاورزی و وزیر مشاور تجارت خارجی فرانسه به ایران در شهریور گذشته ، نوشت: ایران با بازار ۸۰ میلیونی از طبقه مرفهی که در برابر کاهش ارزش ریال مقاومت کرده و نیز تعداد قابل توجه نیروی متخصص، نظر شرکت های فرانسوی را به خود جلب کرده است.