دور چهارم مذاکرات امروز رسما آغاز می‌شود/ خط قرمزها امروز حل و فصل می‌شود؟
وال‌استریت‌ژورنال نوشت: ویتکاف پیشنهادی ارائه داده مبنی بر اینکه اگر ایران با برچیدن برنامه هسته‌ای خود موافقت کند و اورانیوم غنی‌شده را از آمریکا خریداری کند، ایالات متحده تحریم‌ها را لغو خواهد کرد و گزینه اقدام نظامی را کنار خواهد گذاشت.
روزنامه هم‌میهن نوشت: در آستانه دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا، مصاحبه‌ای چالش‌برانگیز از استیو ویتکاف، رئیس تیم مذاکره‌کننده آمریکایی و نماینده ترامپ در خاورمیانه منتشر شد. ویتکاف در این گفت‌گو که با سایت خبری «برِیت‌بار» انجام شده، خط قرمز آمریکایی‌ها را غنی‌سازی در خاک ایران اعلام کرد. موضوعی که از سوی مقامات جمهوری اسلامی نیز تحت عنوان «حق غنی‌سازی» بر اساس معاهده NPT به عنوان یکی از خطوط قرمز مذاکره با دولت ترامپ ترسیم شده است. امروز چهارمین دور مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط و پس از یک هفته تعویق انجام خواهد شد و هنوز مشخص نیست که این اظهارات چه تاثیری بر این گفت‌وگوها می‌گذارد.
غنی‌سازی صفر
صحبت‌های ویتکاف با این سایت آمریکایی چند بخش داشت که قسمتی از آنها، تعارفات همیشگی دولتمردان آمریکایی درباره مردم ایران بود. این سیاستمدار آمریکایی گفت: «ایران نباید بمب داشته باشد. آنها هم گفته‌اند نمی‌خواهند بمب داشته باشند.» او ادامه داد: «حرف آنها را جدی می‌گیریم و فرض می‌کنیم که واقعاً چنین قصدی ندارند. اگر این موضع واقعی آنهاست، باید تاسیسات غنی‌سازی برچیده شود. نباید سانتریفیوژ داشته باشند. باید تمام سوختی را که دارند به سطحی پایین‌تر بیاورند و آن را به مکانی دور ارسال کنند و اگر می‌خواهند برنامه هسته‌ای داشته باشند، باید آن را به برنامه‌ای صرفاً غیرنظامی تبدیل کنند. اکنون آنها در بوشهر یک راکتور غیرنظامی دارند. در این مکان توانایی غنی‌سازی ندارند و اگر حرف آنها را بپذیریم، چرا سایر تاسیسات آنها هم مثل بوشهر نشود؟»
ویتکاف در بخش دیگری از این مصاحبه گفت: «مذاکرات یکشنبه با ایران ثمربخش نباشد، ادامه نخواهد یافت و باید مسیر دیگری را در پیش بگیریم. باید تاسیسات غنی‌سازی ایران برچیده شود. توافق ضعیف با ایران را نخواهیم پذیرفت و اگر توافق پیشنهادی قوی نباشد، از آن خارج می‌شویم.» او همچنین گفت:«خط قرمز ما این است: غنی‌سازی صفر. این یعنی برچیدن تأسیسات. یعنی تسلیحاتی‌نشدن و برچیدن ۳ تأسیسات غنی‌سازی نطنز، فردو و اصفهان. این‌ها ۳ تأسیسات مد نظر ماست که باید برچیده شود.»
رئیس تیم مذاکره‌کننده آمریکایی همچنین در پاسخ به مجری این برنامه، چند بار تاکید کرد که توافق ترامپ با ایران مثل برجام نخواهد بود. چراکه او معتقد است تعهدات زمان‌دار و بندی مانند بند غروب برجام در این توافق جایی ندارد. ویتکاف همچنین ایران را تهدید کرد که چاره‌ای جز پذیرش این شرایط ندارد و اظهار داشت: «می‌توانند نه بگویند، و ترامپ را امتحان کنند. اما کار عاقلانه‌ای نیست.»
ویتکاف همچنین به این موضوع نیز پرداخت که چرا مسئله منطقه در مذاکرات مطرح نشده است: «مذاکرات امروز ما با آنها محدود به موضوع هسته‌ای است. آیا فکر می‌کنیم که آنها باید از توانمندسازی حماس، حزب‌الله، حوثی‌ها و عقب‌نشینی از تحریک‌آمیز بودن دست بردارند؟ ما به این باور داریم. این یک بحث ثانویه است. آیا فکر می‌کنیم که آنها نباید به افرادی که ما آنها را دشمن خود می‌دانیم، سلاح بدهند؟ ما به این باور داریم. اما باز هم، ما نمی‌خواهیم بحث هسته‌ای را گیج کنیم زیرا این برای ما مسئله حیاتی است. این مسئله‌ای است که باید امروز و به سرعت حل شود.»
ادعای دو رسانه آمریکایی
وال‌استریت‌ژورنال و سی‌ان‌ان دو رسانه آمریکایی بودند که به دنبال قطعی شدن مذاکرات روز یکشنبه در مسقط و همچنین بازتاب مصاحبه ویتکاف در رسانه‌های جهان، دو ادعا مطرح کردند. دو نفر از خبرنگاران سی‌ان‌ان ادعا کردند که تیم فنی آمریکایی در این جلسه مذاکرات حاضر نمی‌شود و آنها صرفاً برای گرفتن یک جواب از طرف ایرانی درباره موضوع غنی‌سازی به مسقط می‌روند.
وال استریت ژورنال نیز در گزارشی مدعی شد که به مفاد پیشنهاد ویتکاف به هیئت مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران دست پیدا کرده است. وال‌استریت‌ژورنال نوشت: «موضع دولت ترامپ درباره برنامه هسته‌ای ایران متزلزل بوده و به گفته مقامات دولت، موجب بحث‌های داخلی قابل‌توجهی شده است. ترامپ می‌گوید مذاکرات هسته‌ای با ایران به‌خوبی پیش می‌رود. ویتکاف تاکنون سه بار به‌صورت غیرمستقیم با همتایان ایرانی خود درباره محدود کردن برنامه هسته‌ای تهران دیدار داشته و انتظار می‌رود دیدار چهارم را نیز این آخر هفته [یکشنبه] در عمان برگزار کند.»
این روزنامه آمریکایی در ادامه، راجع به پیشنهاد ادعایی ویتکاف نوشت: «ویتکاف پیشنهادی ارائه داده مبنی بر اینکه اگر ایران با برچیدن برنامه هسته‌ای خود موافقت کند و اورانیوم غنی‌شده را از آمریکا خریداری کند، ایالات متحده تحریم‌ها را لغو خواهد کرد و گزینه اقدام نظامی را کنار خواهد گذاشت. با این حال، ایران تاکنون تلاش کرده سانتریفیوژهای خود را حفظ کند و هیچ نشانه‌ای از برچیدن فعالیت‌های هسته‌ای خود نشان نداده است. همچنین موضع مشخصی از سوی آمریکا درخصوص اینکه «برچیدن» دقیقاً به چه معناست، وجود ندارد.»
عراقچی: از حقوق ملت عقب‌نشینی نمی‌کنیم
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه شب گذشته به دنبال سفر فشرده منطقه‌ای خود، پس از عربستان به قطر رفت و در نشستی با عنوان گفتگوی ایرانی-عربی«روابط مستحکم و منافع متقابل» شرکت کرد.
عراقچی در سخنرانی کوتاه خود در این نشست، راجع به مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا گفت: «لازم است کشورهای غربی و همه آنانی که مدعی مقابله با سلاح‌های هسته‌ای هستند از استانداردهای دوگانه خودداری کنند.» او ادامه داد: «ما به گفت‌وگوهای خود با دولت آمریکا، همزمان با اروپا، روسیه و چین با حسن‌نیت ادامه می‌دهیم. اگر هدف از مذاکرات اطمینان از عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای باشد، این تحصیل حاصل است لذا رسیدن به یک توافق کاملاً در دسترس است. اما اگر هدف محروم کردن ایران از حقوق هسته‌ای و دیگر درخواست‌های غیرمنطقی باشد، باید به صراحت بگویم که جمهوری اسلامی ایران به‌هیچ‌وجه از هیچ‌یک از حقوق ملت پرافتخار ایران عقب نخواهد نشست.»
مذاکرات با چالش روبه‌رو شده است
ابراهیم رحیم‌پور، معاون پیشین وزارت امور خارجه در تحلیل فضای پیش روی مذاکرات ایران و آمریکا گفت: «به تعویق افتادن دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا و انجام آن با تاخیری یک هفته‌ای، معنی‌دار است. این را بر اساس تجربه می‌گویم. چراکه ما نمی‌دانیم در سه دور گذشته، چه مسائلی پشت میز مذاکره مطرح شده است. از پیغام‌های احتمالی که بعد از مذاکرات از طریق کانال‌های دیپلماتیک و غیردیپلماتیک رد و بدل شده بی‌خبر هستیم. اما می‌توان از این تاخیر یک هفته‌ای اینگونه استنباط کرد که میان دو طرف چالشی به وجود آمده است.»
او ادامه داد: «مذاکرات تا دور سوم، بیشتر درگیر مسائل شکلی به اضافه تعارفات بود. اگر صحبت‌های دو طرف را نگاه کنید، می‌گویند فضا مثبت است و کار جلو می‌رود. اما این تعارفات تا یک جایی معمول است. بعد از آن در مذاکره دو طرف با هم درگیر هستند، به‌رغم مثبت خواندن فضا گاهی این درگیری‌ها به فضای علنی سرایت می‌کند. به این موضوع دقت کنید که بحث غنی‌سازی صفر تاکنون مطرح نبود. حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌تواند چنین چیزی را از اعضای خود بخواهد و چنین تکلیفی برای اعضای خود مشخص کند. کار دیگر حقوقی و تکنیکی نیست بلکه سیاسی است. بحث نمایش قدرت است.»
این دیپلمات پیشین درباره نگرانی ترامپ راجع به راه افتادن زنجیره غنی‌سازی در کشورهای خاورمیانه گفت: «ترامپ در آستانه سفر به کشورهای عربی منطقه است. اگر ترامپ با ایران به توافقی برسد که ضمن آنچه ایران می‌خواهد، غنی‌سازی خود را هم ادامه دهد، دیگر کشورهای منطقه نیز چنین امکانی را از آمریکایی‌ها طلب می‌کنند. این مشکل را غرب و شرق با ایران داشته و دارند.
با این موضوع مشکل دارند که کشورهای جدید وارد کلوپ هسته‌ای شوند. بعضی کشورهای منطقه مانند عربستان و ترکیه نمی‌خواهند که یک قدرت در منطقه، توانایی هسته‌ای داشته باشد. چون مجبورند بیشتر ملاحظه آن کشور را داشته باشند. همانطور که ملاحظه قدرت‌های هسته‌ای را می‌کنند. این دست اظهارنظرها در آستانه این سفر وجود دارد و ممکن است که بعد از سفر منطقه‌ای آنها، مقداری نظرهای متفاوت بشنویم. بالاخره این سه کشور قرار است در آمریکا سرمایه‌گذاری کنند. اما اینکه چنین موضوعی در مذاکره مطرح شود و موضع آنها باشد، باید دید که آقای عراقچی اجازه دارد تا کجا با این فرمان پیش برود.»
رحیم‌پور تاکید کرد: «سفر آقای ترامپ به منطقه را در مذاکرات مسقط موثر می‌دانم. البته ممکن است این وضعیت گذرا باشد و باز کار به روال طبیعی خود بازگردد. یا اینکه ترامپ بخواهد تعهداتی به طرف عربی بدهد که قبل از آن به اسرائیل داده است، فضا متفاوت خواهد شد. هنوز نمی‌توانیم آن موضوع را تحلیل کنیم. اما در حال حاضر می‌بینیم که حلقه تحریم‌های آمریکایی به خصوص در حوزه نفت و فروش آن به چین تنگ‌تر می‌شود. در چنین حالتی باید بگوییم که بازی دارد به وقت اضافه کشیده می‌شود. چون کار به چالش میان دو طرف رسیده و طرف مقابل، زیاده‌خواهی‌های خود را مطرح کرده و باید دید که مذاکرات به چه سمتی خواهد رفت.»
خط قرمزها قابل مذاکره نیستند
حسین نوش‌آبادی، سفیر پیشین ایران در عمان راجع به تاکید ایران بر برخورداری از حق غنی‌سازی گفت: «برخورداری از چرخه سوخت برای برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای، یکی از خطوط قرمزی است که جمهوری اسلامی ایران آن را مشخص کرده است. ما این را حق طبیعی و مسلم خود می‌دانیم که در هیچ سطحی قابل مذاکره نیست.
آنچه طرف آمریکایی درباره برچیده شدن برنامه هسته‌ای مطرح می‌کند نیز خط قرمز جمهوری اسلامی است. اما پیش از این ما نشان دادیم که در بحث محدودسازی غنی‌سازی برای ایجاد اعتماد و رفع نگرانی از جامعه جهانی، آماده هستیم و البته در مقابل آن نیز رفع فوری تحریم‌های ظالمانه طرف آمریکایی را می‌خواهیم. طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران وقتی محدودیت‌هایی را روی برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود می‌پذیرد، انتظار دارد که طرف مقابل نیز به موازات پیشرفت کار، تحریم‌هایی که طی دو – سه دهه گذشته اعمال شده را بردارد. تهران هم در این زمینه تعهد خود را نشان داده است.»
او ادامه داد: «ما به عنوان عضو رسمی آژانس و یکی از امضاکنندگان معاهده NPT که خود را از موسسان آن می‌دانیم، کاملاً از حق داشتن چرخه سوخت هسته‌ای برخوردار هستیم. ما توانستیم به عضویت باشگاه جهانی هسته‌ای در بیاییم و به این فناوری دست پیدا کنیم و آن را قابل معامله و مذاکره نمی‌دانیم. چه برسد که بر سر تعطیلی آن صحبت کنیم. اتفاقاً جمهوری اسلامی ایران در میان معدود کشورهایی قرار می‌گیرد که به اصول و قواعد فعالیت‌های هسته‌ای پایبند است. دکترین دفاعی مشخصی نیز داریم که براساس قواعد بین‌المللی است و سلاح هسته‌ای جایی در آن ندارد. در عین پافشاری بر حقوق خود، رفع تحریم‌ها را نیز به صورت جدی پیگیری می‌کنیم.»
این دیپلمات پیشین در تحلیل مواضع استیو ویتکاف گفت: «طرف آمریکایی انتظارات غیرمعقول و غیرمنطقی زیادی مطرح می‌کند. از یک طرف راجع به دیپلماسی و گفت‌وگو حرف می‌زنند و از طرف دیگر تهدید می‌کنند. سیاست فشار حداکثری و تحریم ایران را ادامه می‌دهند. اخیراً آمریکا تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرد. ما را تهدید به اقدام نظامی می‌کنند. ما این‌ها را به عنوان رفتارها و مواضع دوگانه طرف آمریکایی می‌شناسیم.
این که بگویند آمریکا ابرقدرت است و رئیس‌جمهور بزرگی دارد و می‌توانند از قدرت نظامی استفاده کند، ما هم در مقابلش می‌گوییم ایران ملت بزرگی است و رهبر جمهوری اسلامی هم عظیم‌الشان است و ما به این اعتقاد داریم. اما این بازی با کلمات در مذاکره معنایی ندارد. مذاکره چارچوب دارد و دو طرف باید پایبندی خود را به این چارچوب نشان دهند تا گفت‌وگو به نتیجه برسد.
البته خود آنها همچنان می‌گویند که معتقد به دیپلماسی هستند. حتی گفته می‌شود به‌رغم تعویق یک‌هفته‌ای گفت‌وگوها و اینکه آمریکایی‌ها نتوانستند تیم فنی خود را آماده کنند، قرار شد دور چهارم در سطح مقامات ارشد سیاسی برگزار شود. آمریکایی‌ها هم ادعا می‌کنند که به یک توافق نیاز دارند. رئیس‌جمهور آمریکا بیش از هر کس دیگری به این توافق نیاز دارد. به‌رغم دیدگاه‌های افراطی که طرف مقابل دارد و اظهارات غیراصولی که مطرح می‌کند، فکر می‌کنم که در نهایت به یک توافق تن بدهند. البته توافقی که چارچوب مد نظر ما را داشته باشد.»
نوش‌آبادی ادامه داد: «در این میان برخی اتفاقات مثل تعویق هفته گذشته نیز رخ می‌دهد که غیرطبیعی نیست. اما اینکه ویتکاف در یک مصاحبه بنشیند و بگوید ما این را می‌خواهیم و اگر شما به خواسته ما تن ندهید مذاکرات را تعطیل‌شده می‌دانیم، بی‌منطق و خارج از اصول است. اگر قرار است از این منطق استفاده کنیم، ما هم زیر بار حرف زور نمی‌رویم. بنابراین، اظهاراتی مانند جمع کردن برنامه هسته‌ای و تهدیدهای مکرر، ارتباطی با اصول دیپلماسی ندارد.
اما با تمام این فضاسازی‌ها، امیدوارم دور چهارم مذاکرات که امروز در مسقط برگزار می‌شود، مثل سه دور پیشین سازنده باشد و دور پنجم نیز برگزار شود. تا در نهایت مشخص شود کدام کشور حسن‌نیت دارد و دنبال حل مشکل و دیپلماسی عادلانه است.»